Разам з краязнаўцам Уладзімірам Садоўскім падарожнічаем па Гелянове. Да 1939 года тут размяшчаўся гарнізон Войска Польскага.
Мы ўжо расказвалі аб архітэктуры міжваеннага часу ў Маладзечне. Гэта працяг.
З Вільні ў Маладзечна
Наша экскурсія пачынаецца на вуліцы Машэрава, дзе раней была трыумфальная арка. Па вуліцы Чкалава ідзём да воданапорнай вежы. Гэта добры арыенцір сярод гарадскіх кварталаў.
— Гарнізон, які размяшчаўся ў Гелянове, быў сфарміраваны ў 1922 годзе на базе 86-га пяхотнага палка Войска Польскага, — расказвае краязнавец. – Гэта падраздзяленне ў час савецка-польскай вайны ўваходзіла ў склад сіл «Самаабароны Літвы і Беларусі» пад назвай «Мінскі стральцовы полк» і ўдзельнічала ў бітве пад Варшавай. Яе яшчэ называюць «цудам над Віслай».
У 1920 годзе полк пад камандаваннем генерала Жалігоўскага прымаў удзел у паходзе на Вільню, у выніку якога паўстала новая дзяржава – Сярэдняя Літва. У Новай Вільні (адным з раёнаў Вільнюса) ваеннаслужачыя былі раскватараваны да сакавіка 1922 года, калі вышэйзгаданая краіна ўвайшла ў склад Польшчы. Тады стралковы полк стаў 86-м пяхотным палком Войска Польскага і быў пераведзены ў фальварак Гелянова, бліжэй да ўсходняй граніцы Другой Рэчы Паспалітай.
Казарма, абкам, каледж
Cпачатку ў фальварку ўзводзіліся казармы і дамы для падафіцэраў. Вакол іх фарміраваўся ваенны гарадок.
Праходзім міма аднаго з карпусоў Маладзечанскага політэхнічнага каледжа, які раней служыў казармай для салдат тэрміновай службы. Казарма прызначалася для батальёна пяхоты (каля 700 чалавек). У першыя пасляваенныя гады ў будынку размяшчалася адміністрацыя Маладзечанскай вобласці. Да нядаўняга часу пабудова мела плоскі дах. Ля яе захаваліся масіўныя бетонныя ўваходы ў бамбасховішчы.
На супрацьлеглым баку вуліцы можна бачыць дамы для падафіцэраў. Узводзіліся яны па тыпавым праекце. Падобныя будынкі захаваліся ў Красным, Баранавічах і Вільнюсе.
— У міжваенныя гады на месцы спартыўнай пляцоўкі СШ №2 быў страявы пляц, — удакладняе Уладзімір. – Пляцоўка для выездкі коней знаходзілася на месцы сучаснага стадыёна. Частка пабудоў ваеннага гарадка былі драўляныя.
Надпісы на цэгле
Падыходзім да воданапорнай вежы. Яна таксама была ўзведзена ў міжваенны час і абслугоўвала гарнізон. На сценах бачныя сляды ад куль і снарадаў. Можна разабраць надпісы на цаглінах. Некаторыя з іх датаваныя 1940-м годам. Ёсць версія, што пасля ўз’яднання Заходняй і Усходняй Беларусі ў ваенным гарадку некаторы час былі раскватараваны падраздзяленні Чырвонай Арміі.
Побач з вежай ля агароджы ЗАТ «Маладзечнамэбля» знаходзіцца гаспадарчая пабудова 20-30-х гадоў мінулага стагоддзя. Па версіі экскурсавода, гэта былы гараж або склад для захоўвання фуражу.
— Хаця полк, раскватараваны ў Гелянове, быў пяхотны, у ім налічвалася некалькі кавалерыйскіх аддзелаў, — зазначыў краязнавец. — Быў у падраздзяленні і невялікі аўтапарк. Стайні ж знаходзіліся ўздоўж вуліцы Язэпа Драздовіча. Пасля вайны ў іх размясціўся цэх Маладзечанскай мэблевай фабрыкі. Пры расчыстцы плошчаў рабочыя разбурылі некалькі бетонных паілак для коней. Зроблены яны былі вельмі грунтоўна.
Пан камендант і лебядзінае возера
Вяртаемся на вуліцу Машэрава, пераходзім скрыжаванне, ідзём ля стадыёна, паварочваем у бок вуліцы Канстанцыі Буйло. Ля павароту бачым адзін з карпусоў цэнтральнай раённай бальніцы. Раней у гэтым будынку размяшчаўся штаб гарнізона.
Далей праходзім міма двухпавярховых дамоў з ужо знаёмымі архітэктурнымі асаблівасцямі – высокімі праёмамі вокнаў, стужкавым шкленнем лесвічных клетак. Такія ўзводзілі ў міжваенны час.
А вось і дзіцячы цэнтр культуры «Расток». У гэтым будынку жыў камендант гарнізона. Уздоўж вуліцы закладзена алея з лістоўніц.
— Цэнтр фальварка Гелянова з драўляным маёнткам і паркам вакол яго размяшчаўся на месцы зелянгаса. На аэрафотаздымку 1941 года яны занатаваныя. Паблізу было возера – адно з любімых месцаў адпачынку польскіх афіцэраў. З міжваеннага часу захаваліся два дамы па вуліцы Машэрава. Цяпер адзін з іх жылы, другі пераабсталяваны ў матэль, — паведаміў Уладзімір Садоўскі.
Па меркаванні краязнаўца, будынкі, узведзеныя паміж 1921 і 1939 гадамі, могуць не горш за падручнікі расказаць маладзечанцам гісторыю горада.
Фота: Аляксей ПЛАТКО.
Комментарии (0)