28 Марта, 2024 Четверг

Як пасол Румыніі па Беларусі падарожнічае

  • 26 февраля 2018 Культура Беларуская 0

    Карэспандэнт «Звязды» з'ездзіла на экскурсію «Па мясцінах Дуніна-Марцінкевіча», якую арганізавала кампанія «Куфэрак падарожжаў». У турыстычнай групе быў і Надзвычайны і паўнамоцны пасол Румыніі ў Беларусі Віярэл Машану з жонкай.

    Трэба сказаць, у сям'і Машану ўжо стала традыцыяй адзначаць дзень устанаўлення дыпламатычных адносін паміж Румыніяй і Беларуссю (14 лютага) падарожжамі па нашай краіне. У мінулым годзе сям'я пасла наведала музей Хаіма Суціна ў Смілавічах.

    Княжацкі дом пад апекай каледжа

    Першым аб'ектам падарожжа быў сядзібны дом Друцкіх-Любецкіх у пасёлку Новае поле. Друцкія – княжацкі род рускага паходжання, адна з галін Рурыкавічаў. У Беларусі яго прадстаўнікі вядомыя як польскія чыноўнікі высокага рангу. Князь Францішак-Ксаверый Друцкі-Любецкі быў міністрам фінансаў у Каралеўстве Польскім.

    Сядзібу ў Новым поле Друцкіх-Любецкіх набылі ў пачатку XIX стагоддзя, але жылі пераважна ў сталічных гарадах. У Новае поле прыязджалі два-тры разы на год, каб праверыць, як ідуць справы ў маёнтку.

    У канцы стагоддзя ў арыстакратычных колах стала модна перабірацца ў загарадныя дамы. Друцкія-Любецкія жылі ў сваёй сядзібе да 1920 года, а ў 1921 годзе Новае поле стала тэрыторый Савецкай Беларусі. Сядзібны дом Друцкіх-Любецкіх заняў атрад памежнікаў, а княжацкая сям'я была вымушана пераехаць у Ракаў, які ў той час быў у складзе Польшчы. Маладая князёўна Крысціна вельмі сумавала па Новым полі і часта шпацыравала вярхом на кані да польска-беларускай мяжы, каб паглядзець на свой былы дом. «Аднойчы савецкія памежнікі схапілі дзяўчыну, паздзекаваліся з ёй, а потым забілі. Цела Крысціны падкінулі на тэрыторыю суседняга – Негарэльскага пагранатрада. Напэўна, была б Крысціна звычайнай князёўнай, усё б сышло з рук. Але яе дзядзька Казімір займаў пасаду намесніка міністра замежных спраў Польшчы, а маладой савецкай краіне міжнародны скандал не быў патрэбен, – распавядаў Антон Астаповіч, старшыня грамадскай арганізацыі «Беларускае добраахвотнае таварыства аховы помнікаў гісторыі і культуры», намеснік дырэктара «Куфэрка падарожжаў». – У выніку ўвесь асабісты склад Негарэльскага пагранатрада быў расстраляны. У маці беднай дзяўчыны ледзь не пакламуціўся розум, жыццё яе скончылася трагічна». На могілках у Ракаве захавалася капліца, у якой пахавана князёўна Крысціна Друцкая-Любецкая.  

    Восенню 1937 года ў доме Друцкіх-Любецкіх размяшчаліся войскі НКУС, а пасля Вялікай Айчыннай вайны тут асталяваўся сельскагаспадарчы тэхнікум. Сёння дзяржаўны аграрна-эканамічны каледж мае тыпавы будынак, але і стары княжацкі дом на балансе навучальнай установы, і дзякуючы гэтаму ён знаходзіцца ў нядрэнным стане.

    Сталіца кантрабандыстаў і радзіма Іды Разэнталь

    Наш наступны пункт – аграгарадок Ракаў. Спачатку турысты наведалі невялікую крынічку з каплічкай. Калі верыць легендзе, вада тут цудатворная. Кажуць, сляпому старцу прыйшла ў сне Маці Божая і паказала месца, дзе ёсць крыніца вады. Там выкапалі крынічку, стары памыўся і стаў бачыць. Да крыніцы часта прыязджаюць мінчане.

    Зараз Ракаў – аграгарадок, а калісьці гэта быў вялікі горад, у якім працавалі мануфактуры, пільня, цагельня, вадзяныя млыны, ганчарныя майстэрні. Ды што казаць! Ракаў меў Магдэбургскае права!

    З 1921 па 1939 год савецка-польская мяжа праходзіла недалёка ад Ракава. Тады горад ператварыўся ў сталіцу кантрабандыстаў. Тут золата мянялі на прамтавары, а ў 94(!) рэстаранах ігралі музыкі. Каб даведацца пра жыццё горада ў той час, раім пачытаць раман Сяргея Пясецкага «Каханак Вялікай Мядзведзіцы». Аўтар і сам быў кантрабандыстам і агентам некалькіх спецслужбаў адначасова. Але ў турме апынуўся за разбой. Там ён пачаў пісаць літаратурныя творы. Дзякуючы згаданаму раману, Сяргея Пясецкага датэрмінова вызвалілі з турмы, а ў 1938 годзе нават намінавалі на Нобелеўскую прэмію па літаратуры.

    Яшчэ адна легендарная персона – Іда Разэнталь прынесла Ракаву сусветную славу. У 1930-х гадах жанчына была ўжо ў эміграцыі ў Амерыцы і арганізавала там прадпрыемства па пашыве бюстгальтараў. Менавіта яна з’яўляецца стваральніцай гэтага атрыбуту жаночага бялізны ў звыклым нам выглядзе.

    Цяпер у Ракаве можна прайсціся па слядах кантрабандыстаў, убачыць цудоўны неагатычны касцёл Маці Божай Ружанцовай і Святога Дамініка. Захавалася ў Ракаве і Спаса-Праабражэнская царква. Тут ёсць каталіцкія, праваслаўныя і яўрэйскія могілкі. Да Вялікай Айчыннай вайны ў мястэчку пражывала каля 1000 яўрэяў, у 1942 годзе ўсе яны былі знішчаны ў гета.

    Ракаў і сёння даволі цікавае месца, у якім дзіўным чынам захоўваецца старасвецкі дух. Тут праводзіцца шмат культурных мерапрыемстваў, напрыклад, «Ракаўскі фэст».

    Драматург, чыноўнік і… фальсіфікатар

    Імя Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча мы памятаем па школьных уроках літаратуры: ён быў аўтарам першай беларускай оперы «Ідылія». Але мала каму вядома, што знакаміты драматург вёў таемную дзейнасць: будучы чыноўнікам, ён добра зарабляў тым, што падрабляў дакументы на прывілеі мясцовай шляхты. Падробка дакументаў пасля падзелаў Рэчы Паспалітай, паўстання 1830-31 гадоў была ў пэўным сэнсе вымушанай справай. Дакументы губляліся, а расійскія ўлады патрабавалі пацвярджаць прыналежнасць роду да дваранства. Атрымаць дакументы з Дэпартамента Герольдыі ў Санкт-Пецярбургу – цяжка і вельмі дорага. Прасцей замовіць мясцоваму ўмельцу камплект дакументаў. Дарэчы, гэтая паслуга добрых грошай каштавала. Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч доўгі час жыў у вёсцы Малая Люцынка, а пахаваны ў Падневічах. Там яго магіла побач з капліцай-пахавальняй роду Жаброўскіх.

    – Цікавая гісторыя,  сказаў Віярэл Машану. – Наогул, вельмі пазнавальная паездка. Добра ведаць краіну знаходжання  гэта абавязак дыпламата. А наша сям'я любіць падарожнічаць, знаёміцца ​​з новымі месцамі, таму вельмі рады, што знайшлі час на экскурсію.

    А я скарысталася магчымасцю пагаварыць з паслом аб румынска-беларускім гуманітарным супрацоўніцтве.

    – Нам вельмі цікавыя такія праекты, у якіх магчымы ўдзел двух бакоў. Магу сказаць, што Дзяржаўная акадэмія музыкі, Мінскі дзяржаўны музычны каледж імя М.І. Глінкі, Цэнтр Марка Шагала ў Віцебску, Беларускі дзяржаўны маладзёжны тэатр, Музей гісторыі Мінска, галерэя Міхаіла Савіцкага, Белдзяржфілармонія і Нацыянальны гісторыка-культурны музей-запаведнік «Нясвіж» нашы добрыя партнёры, – падзяліўся Віярэл Машану. – Мы ганарымся супрацоўніцтвам у галіне літаратуры. Упершыню ў вашай краіне быў выдадзены зборнік вершаў румынскага нацыянальнага паэта Міхая Эмінэску на беларускай мове, а часопіс «Полымя» прысвяціў леташні лістападаўскі нумар сучасным румынскім паэтам і празаікам.

    Цяпер мы рыхтуемся ўпершыню ўзяць удзел у Міжнароднай кніжнай выставе ў Мінску. Наша Пасольства ў асноўным экспануе кнігі па мастацтве і музыцы. Жамчужынамі экспазіцыі будуць калекцыі кніг, прысвечаных даследаванню творчасці сусветна вядомага скульптара румынскага паходжання Канстанціна Брынкуша; нотныя сшыткі класіка румынскай кампазітарскай школы, аднаго з найбуйнейшых музыкаў першай паловы XX стагоддзя, Джорджэ Энэску; а таксама паэзія румынскага нацыянальнага паэта Міхая Эмінэску у перакладзе на беларускую мову. Падчас працы выставы мы запросім усіх наведвальнікаў на свята Мэрцышор, якое ўнесена ў спіс аб'ектаў культурнай нематэрыяльнай спадчыны ЮНЕСКА. Мэрцышор  гэта самабытная народная традыцыя, якая ў розных інтэрпрэтацыях аб'ядноўвае добрую палову ўсяго балканскага свету. У першы дзень вясны мініяцюрныя чырвона-белыя бутаньеркі дораць адзін аднаму жыхары гэтых краін, а мы з задавальненнем уключым у гэтае кола і беларусаў.

    Чырвоны і белы касцёлы

    Далей наш шлях накіроўваецца ў райцэнтр Івянец. Тут мы спыняемся каля касцёла святога Аляксея. Гэтае імя здаецца нязвыклым для католікаў. Касцёл назвалі ў гонар сына расійскага імператара Мікалая II, які даў у 1904 годзе дазвол на будаўніцтва храма. Пабудавалі чырвоны касцёл у стылі неаготыкі, асвяцілі ў 1907 годзе. Па словах Антона Астаповіча, у Беларусі ў 1946-49 гадах улады актыўна зачынялі касцёлы. Шэдэўры архітэктуры прыстасоўвалі пад складскія і прамысловыя памяшканні. Добра захаваліся толькі тыя, якія выкарыстоўваліся ў гуманітарных мэтах. Так, у чырвоным івянецкім касцёле з 1949 па 1990 год было кнігасховішча бібліятэкі імя Леніна. Упершыню Антон Астаповіч пабываў у памяшканні касцёла ў канцы 80-х гадоў і кажа, што яго вельмі ўразілі кніжныя стэлажы, вышыня якіх даходзіла да вежаў. У 1991 годзе касцёл вярнулі вернікам.

    Яшчэ адно ўпрыгожванне Івянца – белы касцёл, пабудаваны ў першай палове XVIII стагоддзя. Тут жа была і мясціна францысканцаў. Пасля паўстання Кастуся Каліноўскага будынак касцёла перадалі праваслаўнай царкве. У 1920 годзе зноў каталікі сталі гаспадарамі святыні. Пасля Другой сусветнай вайны ў касцёле была нарыхтоўчая кантора і крама.

    Цяпер тут дзейнічае невялікі кляштар францысканцаў. Тэрыторыя добраўпарадкаваная, ёсць невялікі заапарк, дзіцячая і спартыўная пляцоўкі і кавярня «У францысканцаў». Белы храм у Івянцы – цэнтр духоўнага жыцця, мясцовы ксёндз ладзіць музычны фестываль, працуе з дзіцячай суполкай скаўтаў.

    Ксяндзы аддалі жыцці за парафіян

    Наш апошні прыпынак – вёска Пяршаі. Тут галоўная славутасць – касцёл святога Юрыя. Гэта адносна новы будынак, касцёл быў асвячоны ў 1933 годзе.

    «У 1943 годзе ў гэтых месцах нямецка-фашысцкія захопнікі правялі вялікую карную аперацыю «Герман», падчас якой загінула 15 тысяч чалавек, – распавядаў Антон Астаповіч. – У планах акупантаў быў расстрэл 150 закладнікаў – жыхароў вёскі Пяршаі. Даведаўшыся пра гэта, мясцовыя ксяндзы Іосіф Ахілес Пухала і Караль Герман Стэмпень прапанавалі карнікам свае жыцці ў абмен на жыцці вернікаў. Ксяндзы прынялі пакутніцкую смерць, фашысты іх катавалі, потым расстралялі і падпалілі цяла. Карнікі стрымалі абяцанне: вяскоўцаў не забілі, а адправілі ў Германію на прымусовыя работы. Пасля вайны ўсе жыхары вёскі вярнуліся дадому. Яны знайшлі месца гібелі ксяндзоў каля суседняй вёскі Баравікоўшчына і пахавалі іх парэшткі каля касцёла. У чэрвені 1999 года Папа рымскі Ян Павел II абвясціў благаславёнымі Пяршайскіх ксяндзоў Ахілеса і Германа.

    Па дарозе ў Мінск спытала ў Віярэла і Надзі Машану, ці спадабалася ім падарожжа.

    – У Беларусі ёсць вельмі папулярныя турыстычныя аб'екты, на якія запрашаюць замежнікаў. Гэта вельмі цікава, але там прыём дэлегацый – гэта звыклая праца людзей і яны добра выконваюць яе. Менавіта ў такіх нефармальных паездках ёсць магчымасць больш даведацца пра краіну, – сказаў Віярэл Машану. –. Ваша краіна мае багатую і цікавую гісторыю, па зразумелых прычынах у пэўны час шмат чаго не папулярызавалася. Але цяпер, калі ёсць магчымасць больш даведацца і ўбачыць, людзі рознага ўзросту едуць у такія вандроўкі, і гэта вельмі добра.

    Автор: Аксана ЯноўскаяЗвязда

Комментарии (0)